روندیابی و پهنه بندی میزان ساعات آفتابی در ایران

در این تحقیق تغییرات زمانی و مکانی میزان ساعات آفتابی در ایران با روش های آماری و در دوره ی 2005-1986 برای 87 ایستگاه سینوپتیک مورد بررسی قرار گرفته است . به این منظور ابتدا تغییرات مکانی میزان ساعات آفتابی بر اساس شاخص های مرکزی و پراکندگی مورد مطالعه قرار گرفت و سپس با استفاده از روش میانیابی کریجینگ نقشه های هم مقدار و هم ضریب تغییرات ساعات آفتابی رسم گردید . سپس با استفاده از روش تحلیل خوشه ای به خوشه بندی ایستگاه ها پرداخته شد . همچنین برای شناسایی روندهای زمانی ساعات آفتابی از معادلات رگرسیون خطی استفاده گردید . نتایج مطالعات نشان می دهد که میانگین سالانه ساعات آفتابی در ایران 2954 ساعت است . بالاترین میانگین سالانه ساعات آفتابی در ایستگاه سراوان به میزان 3408 ساعت و پایین ترین آن در ایستگاه رامسر به میزان 1587 ساعت است . بررسی ضرایب تغییرات میزان ساعات آفتابی سالانه نشان می دهد که میانگین ضریب تغییرات سالانه در کل کشور 3/5 درصد است و ایستگاه رشت با 1/10 درصد و ایستگاه خوربیابانک با 4/2 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین ضریب تغییرات سالانه را دارا هستند . بررسی توزیع فصلی میزان ساعات آفتابی نیز نشان می دهد که بیشترین میانگین ساعات آفتابی در فصل تابستان به میزان 930 ساعت با ضریب تغییر 8/5 درصد و کمترین میانگین ساعات آفتابی در فصل زمستان به میزان 557 ساعت با ضریب تغییر 9/12 درصد رخ داده است . از نظر ماهانه نیز ماه ژوئیه با 326 ساعت و ضریب تغییر 8/7 درصد و ماه دسامبر با 171 ساعت و با ضریب تغییر 4/18 درصد به ترتیب بالاترین و پایین ترین میزان ماهانه ساعات آفتابی را دارا هستند . به طور کلی می توان بیان کرد که در مقیاس های زمانی سالانه ، فصلی و ماهانه از شمال به جنوب و از غرب به شرق میانگین ساعات آفتابی افزایش و میزان ضریب تغییرات کاهش می یابد . در رابطه با نقش عوامل جغرافیایی در میزان ساعات آفتابی ، بیشترین همبستگی بین میانگین و ضریب تغییرات ساعات آفتابی ، به ترتیب با عرض جغرافیایی ، طول جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشاهده می شود . به نحوی که در تمام مقیاس های زمانی ، روابط معنی داری در سطح 1% بین این عوامل وجود دارد . تحلیل روند میزان ساعات آفتابی نیز نشان می دهد که میانگین روند در تمام مقیاس های زمانی ، افزایشی است . میانگین سالانه روند در کشور ، 3/13 ساعت افزایش در سال می باشد که بالاترین آن در ایستگاه جاسک ، 5/32 ساعت و پایین ترین آن در ایستگاه انار ، 8/0 ساعت در سال می باشد . بیشترین میانگین روند فصلی در فصل زمستان به میزان 2/4 ساعت و کمترین آن در فصل پاییز به میزان 7/2 ساعت محاسبه شده است . ازلحاظ روند ماهانه نیز ماه ژانویه با 03/0 ساعت افزایش در سال کمترین روند و ماه مارس با 33/2 ساعت بیشترین روند را دارا هستند .